در سال‌های اخیر خرید آب آشامیدنی در بطری گسترش یافته است. اینکه چرا آب آشامیدنی در بطری خریداری می‌شود دلایل گوناگون دارد. از سویی خوب نبودن کیفیت آب لوله کشی در برخی از کشورها و مناطق دلیل اینکار است و از سوی دیگر ناآگاهی در مورد آب و خواص آن در کنار رفع عطش و دلیل آخر سوءاستفاده تولیدکنندگان آب در بطری از ناآگاهی عموم. به علاوه برخی خواصی را برای آب آشامیدنی (معدنی) بر می‌شمارند که یا اساسا ناصحیح است و یا صحت علمی آنها هیچگاه به اثبات نرسیده.
چنانچه در صورت فقدان مواد مضر در آب میزان مواد سالم معدنی موجود در آب را به عنوان معیار مفید بودن آن در نظر بگیریم، به سهولت می‌توان براساس مقایسه میزان موادی که روی بطری‌ها نوشته شده با میزان املاح سالم در آب لوله‌کشی به این نتیجه رسید که میزان املاح در آب لوله‌کشی همان اندازه و یا در غالب موارد بیشتر است. هر فرد می‌تواند با تماس با سازمان آب محل خود از میزان املاح آب لوله محل خود اطلاع پیدا کند.
آن چه مسلم است این که چنانچه بخواهیم نیاز املاح بدن خود را از طریق نوشیدن آب (معدنی) برطرف کنیم این روشی غیر ممکن است، زیرا که در این صورت انسان می‌بایست روزانه تا حدود ۲۰ لیتر آب بنوشد. ضمن این که برخی از متخصصین امور تغذیه بر این باورند که چون املاح موجود در آب منشاء معدنی دارند، بیش از ۵% آنها جذب بدن نمی‌شوند. به این دلایل تبلیغ مصرف آب معدنی جهت تامین املاح مورد نیاز انسان از این طریق بیشتر جنبهٔ اقتصادی دارد.
طرح تفکیک و هوشمند سازی انشعابات آب مجتمع‌ها ۳۲۶۷۳۵۱۱-۰۵۱ داخلی ۱۷۰
طرح تفکیک و هوشمند سازی انشعابات آب مجتمع‌ها پایان اختلافات مصرف آب ساکنین مجتمع‌ها
آبهای آشامیدنی بسته‌بندی شده در بطری همیشه سالم نیستند!
آب لوله‌کشی می‌بایست براساس قوانین سازمان بهداشت جهانی و کشوری همه روزه مورد آزمایش قرار گرفته و در صورت سالم نبودن، به ویژه هنگامی که مقدار باکتری‌ها بیش از حد مجاز در آن وجود داشته باشند، موارد از طریق رسانه‌ها به اطلاع عموم برسند. بر اساس اطلاع این امر در ایران هم رعایت شده و روزانه علاوه بر آزمایش‌های متعدد در تصفیه خانه چندین نمونه از نقاط مختلف شهر نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
برخلاف قوانین آب لوله‌کشی در مورد آبهای معدنی و غیره در بطری قوانین جدی کنترل مواد آن وجود ندارد و به استناد نشریه سازمان یونسکو (the new Courier No.3, 2002) نه تنها قوانین جدی در مورد این آبها وجود ندارد بلکه تولیدکنندگان قادر به آنالیز روزانه همه مواد در آب نبوده و حتی در کشورهای صنعتی نیز دولت آنها را کنترل جدی نمی‌کنند؛ به عنوان مثال تولیدکننده‌ها در کشورهای صنعتی موظفند تنها سالی یک بار آب را مورد آزمایش محدود قرار دهند؛ آن هم نه آب پر شده در بطری و هنگام مصرف را بلکه آب را قبل از پر کردن آن در ظرف.
هرچند که آب آشامیدنی مهم‌ترین ماده غذائی به شمار می‌رود اما بر خلاف همه مواد غذائی بسته بندی شده، تولیدکنندگان آب در بطری موظف به ذکر تاریخ مصرف روی بسته‌بندی‌ها نیستند.
هفته‌نامه معروف آلمان «اشترن» در سال ۲۰۰۳ چندین آب معدنی معروف و گران قیمت را در آلمان مورد آزمایش قرار داده و به این نتیجه رسید که در برخی از آنها باکتری و مواد مضر وجود دارد، از جانب دیگر حلّال‌های شیمیائی موجود و مضر در ظروف پلاستیک در آب حل می‌شوند. در بطریهای پلاستیک ماده شیمیائی استآلدهید (Acetaldehyd) وارد آب می‌شود که مزه آب را عوض می‌کند. مؤسسه بررسی محصولات در آلمان ( ۲۰۰۸, Stiftung Warentest) در یک بررسی اعلام کرد نیمی از آبها در بازار یا مزه استآلدهید یا پلاستیک یا مقوا و یا مزه‌های عجیب می‌دادند.
آزمایش‌های دیگری در آلمان در سال ۲۰۰۷ نشان دادند که در بطریهای پلاستیکی‌ای که چند بار مورد مصرف قرار می‌گیرند انواع و اقسام مواد از جمله روغن مشاهده می‌شوند و در یک مورد شناخته شده نوزادی دچار مسمومیت شده.
بر اساس همان گزارش سازمان یونسکو در بالا، حدود یک چهارم آبهای به اصطلاح معدنی در بطری‌ها در آمریکا توسط تولیدکننده مستقیما از شیر آب لوله‌کشی پر شده بودند.
آیا در آبهای معدنی و آشامیدنی در بطری مواد آلاینده وجود دارد؟
آنچه که اخیرا مورد توجه قرار گرفته و از اهمیت زیادی برخوردار است مسئله مواد رادیواکتیو (اورانیوم، رادیوم و ایزوتوپ سرب) در آبها است. این مواد که سلامت انسان را بیش از مواد دیگر مورد تهدید قرار داده و سرطان‌زا هستند در بسیاری از آبها (بیش از همه اورانیوم) اعم از آب لوله کشی و معدنی وجود دارند که منشاء طبیعی دارند، لیکن غلظت آنها در آبها مختلف است.
جالب توجه آن که آزمایش‌ها تا کنون نشان می‌دهند که در مجموع غلظت اورانیوم در آبهای معدنی بیش از آب لوله‌کشی است اما تا کنون قانونی در مورد میزان مجاز آن وجود نداشته و شرکت‌ها هم موظف به ذکر غلظت اورانیوم بر روی بطری‌ها نیستند. تنها قانونی که اکنون رعایت آن الزامی است این که چنانچه غلظت اورانیوم بیش از ۲ میکروگرم در لیتر باشد، فروشندگان نباید روی بطری‌ها ذکر کنند “قابل استفاده برای کودکان”.
نتیجه آزمایش گسترده‌ای که در سال ۲۰۰۷ میلادی در سوئیس بر روی آبهای معدنی و لوله‌کشی پیرامون غلظت اورانیوم به عمل آمد نشان می‌دهد که از بین ۲۵ آب معدنی در ۱۱ عدد از آنها میزان غلظت اورانیوم به مراتب بیش از ۲ میکروگرم، در حالی که به ندرت در آبهای لوله کشی از این حد بیشتر بوده.
از جمله آلاینده‌های دیگر آب آشامیدنی فلورید و بورات در آب است. سازمان بهداشت جهانی غلظتی برای فلورید به میزان حداکثر یک و نیم میلی گرم و برای بورات یک میلی گرم را در آب آشامیدنی توصیه می‌کند. تحقیقات چندی نشان می‌دهند در کشورهای گرم سیر که انسان بیشتر آب می‌نوشد این غلظت‌ها می‌بایست کمتر باشند. به این خاطر به عنوان نمونه برای شیلی غلظتی مابین ۰,۵ – ۰,۶ برای آفریقای جنوبی غلظتی مابین ۰,۵ – ۰,۷ و برای عربستان غلظتی معادل ۰,۷۵ میلی‌گرم توصیه میکنند.
همچنین تحقیقات بسیاری نشان می‌دهند که غلظت فلورید و بورات در بسیاری از آبهای زیرزمینی و معدنی بیش از این مقادیر است. شرکت‌ها در آلمان موظفند طبق قانون آبهای معدنی این کشور تنها در صورتی که غلظت فلورید بیش از یک و نیم میلی‌گرم باشند میزان آن را روی بطری‌ها ذکر کنند.
بطور خلاصه و نمونه، چنانچه روزانه بیش از بیست میلی گرم فلورید وارد بدن شود از سویی لکه‌های سفید و یا قهوه‌ای روی دندان‌ها ظاهر می‌شوند که مقاومت دندان را کاهش می‌دهند و از سوی دیگر انعطاف استخوان‌ها کم شده و امکان شکستگی آنها بیشتر می‌شود.
مشکلات زیست محیطی تأمین آب آشامیدنی در بطری
تا اینجا می‌توان به سادگی به این نتیجه رسید که تامین آب آشامیدنی در ظروف روشی است که از نظر اقتصاد ملی غیر قابل توجیه و از نظر سلامتی افراد نامطمئن. اما بر همهٔ معایبی که برای آب آشامیدنی در بطری برشمرده شد، تاثیر زیست محیطی این طریق آبرسانی نیز بیش از اندازه حائز اهمیت است.
این مشکلات برای کشورهای کم آب به مراتب بیشتر است، زیرا از یک سو با استخراج بیش از اندازهٔ یک منبع آب در یک جا توازن زیست محیطی آنجا بر هم خورده و می‌تواند به مرور آن ناحیه را لم یزرع کند.
از سوی دیگر برای ارزیابی زیست محیطی یک محصول می‌بایست تمامی مراحل تولید و مصرف آن را از آغاز تا امحای زباله آن در نظر گرفت. جهت ارزیابی تاثیر زیست محیطی آب در بطری تصور کنید که فرد جهت برطرف کردن تنها یک بار عطش خود، یک بطری خالی به جای می‌گذارد. حال جهت تولید یک بطری می‌بایست مواد اولیه را فراهم آورد و با مصرف انرژی و آب آن را تبدیل به بطری کرده و باز هم با مصرف انرژی آن را پر کرده و گندزدائی کرد و در مرحلهٔ بعد باز هم با صرف انرژی آن را بسته‌بندی (با مصرف ماده اولیه و انرژی) کرد و به دست مصرف‌کننده رساند.
گاهی آب در بطری صدها و هزارها کیلومتر راه پشت سر می‌گذارد. و در آخر امر بطری و بسته‌بندی تبدیل به زباله شده و امحای آن با صرف انرژی جهت حمل و نابودی آن همراه است. با این دقت مشاهده می‌کنیم که میزان مصرف انرژی، مواد خام و آلودگی هوا توسط این محصول به هیچ وجه تناسب با مورد مصرف آن ندارد.
حال چنانچه ۷۰ میلیون انسان بخواهند آب آشامیدنی خود را این گونه تأمین کنند می‌توان تا حدودی حدس زد که این کار چه تأثیرات مخرب و غیر قابل بازگشتی برای سلامت انسان و آب و هوا بر جای گذارده که باز دولت و مصرف‌کننده باید این هزینه‌ها را بپردازند. تنها این تولیدکننده آب در بطری است که از این جریان سود برده و عهده‌دار هیچ مسئولیت دیگری نیست؛ اما آن چه که مسلم است این کار نه توجیه عقلانی دارد و نه با توسعه پایدار سر آشتی خواهد داشت.
به خاطر مصائبی که برای آب در بطری برشمردیم وزارت محیط زیست انگلستان مصرف آب در بطری را در این وزارت خانه سال قبل ممنوع کرد تا این کار الگوی مصرفی برای دیگران شود. جهت بهینه کردن الگوی مصرف نباید صرفا منافع یک اقلیت کوچک را مد نظر قرار داد.
در جهان صنعتی امروزه جهت تولید یک کالری مادهٔ غذایی ده کالری انرژی مصرف می‌شود. امری که با توجه به کاهش منابع انرژی از یک سو و آلودگی هوا از سوی دیگر قابل دفاع نیست. کارشناسان بر این باورند که چناچه این فرایند ادامه پیدا کند نابودی بشریت در مدت کوتاهی عملی خواهد شد (Michael C. Ruppert). حال چنانچه این روش را برای آب رسانی هم گسترش دهیم طبعا آتیهٔ خوبی در انتظار ما نیست.
طرح تفکیک و هوشمند سازی انشعابات آب مجتمع‌ها ۳۲۶۷۳۵۱۱-۰۵۱ داخلی ۱۷۰
طرح تفکیک و هوشمند سازی انشعابات آب مجتمع‌ها پایان اختلافات مصرف آب ساکنین مجتمع‌ها
راه‌حل‌ها:
کارشناسان در کشورهای صنعتی به این باور رسیده‌اند که راه‌حل‌های اصولی و پایدار تولید و مصرف را در شرایط کنونی می‌بایست براساس تغییر پارادایم‌های تولید و مصرفی که از دو قرن پیش رایج گشته جستجو کرد.
طبیعی است که در یک نوشتار کوتاه به صورت کوتاه می‌توان راه‌حل‌ها را در مورد آب برشمرد. در حال حاضر نظام آبرسانی براساس تصفیه خانه‌های مرکزی و پخش سراسری آب انجام می‌گیرد. این راه حل زمانی اتخاذ شده که شهرهای بزرگ جمعیت زیادی نداشتند و شبکه‌ها محدود بودند. صرف نظر از عواقبی که این روش برای محیط زیست دارد، با گسترش شهرها طول شبکه‌ها چندین برابر و همپای آن نگهداری از آن بسیار دشوار شده. در حال حاضر در شهرهای بزرگ ۸۰ % هزینهٔ آب رسانی مصروف نگهداری شبکه و تنها۲۰ % خرج تصفیه آب می‌شود. در مورد تصفیهٔ فاضلاب نیز این امر صحت دارد.
با این توضیح مختصر می‌توان نتیجه گرفت که از نظر کلی راه‌حل‌های آتی می‌بایست بر محور غیر متمرکز آب رسانی استوار شده و هرچه این عدم تمرکز بیشتر شود فرایند بهتری خواهد داشت. البته این راه حل دراز مدت است.
برای کوتاه مدت باید گفت که تجربه نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد آبهای لوله‌کشی به مراتب سالم‌تر و مطمئن‌تر از آب در بطری بوده و نیازی به خرید آب در بطری نیست. ضمن این که برای اطمینان بیشتر شهروندان البته می‌بایست دولت دستگاه‌های آزمایش پیشرفته را برای تصفیه خانه‌ها تعبیه کند، حتی چنانچه بهای آب کمی بیشتر شود. در بالا اشاره شد که آگاهی عموم در مورد آب و خواص و مشکلات آن بسیار ناچیز است. یک همه پرسی در سال قبل در آلمان موید این نظر است. رسانه‌ها می‌توانند با دادن آگاهی لازم به شهروندان کمک زیادی در زمینه صرفه‌جویی و حفاظت محیط زیست کنند.
مشکل کنونی آب لوله‌کشی برای شرب در حال حاضر این است که در غالب کشورها جهت پیش‌گیری از رشد باکتری در لوله‌ها مقداری کلر وارد آب میکنند، اما کلر در کنار ضدعفونی کردن از یک سو سالم نبوده و باکتری‌های مفید موجود در روده بزرگ (Lactobacteria) را می‌کشد. از سوی دیگر کلر با مواد آلی موجود در آب نیز ترکیب شده و ترکیباتی بوجود می‌آورد که آنها هم مضر هستند. اما از آنجا که کلر و ترکیبات آن است فرار هستند جوشاندن آب به مدت پنج الی ده دقیقه آنها را از آب خارج می‌کند. توصیه می‌شود که به ویژه برای نوزادان و بیماران حتما از این آب استفاده کنید.
موضوع دیگر آن که هنگام جوشاندن آب لوله‌کشی در بسیاری از اوقات در آب گرم کن رسوب ایجاد می‌شود. بسیاری این رسوبات را دلیل آلودگی آب قلمداد میکنند. این تصور درستی نیست. این رسوبات چیزی جز املاح کلسیم و منیزیوم نیستند که بر خلاف تصور نه تنها آلاینده نبوده بلکه املاح مفید برای انسان هستند.
نکات استفاده از بطریهای آب معدنی:
- یخ بستن آب درون بطری موجب ایجاد ترکیبات سرطان‌زا می‌شود و نباید درجه خنک کردن بطری تا میزان یخ بستن آب آن کاهش پیدا کند.
- پر کردن مجدد بطریهای آب معدنی با آبهای شهری یا موادی مثل آب‌غوره، آب‌لیمو به دلیل ایجاد واکنش دیواره بطری با این مواد خطرآفرین و سرطان‌زاست.
- گرما و تابش مستقیم نور آفتاب، واکنش بین محتویات بطری (مثل آب، آبمیوه، مایع شربت و …) و دیواره آن را افزایش می‌دهد که این امر موجب انتقال ترکیبات دیواره بطری به درون مواد داخل آن و در نتیجه افت کیفیت و فساد مایعات می‌گردد.
نوع بسته‌بندی این محصولات نیز می‌تواند به دو صورت زیر سلامتی افراد را تهدید کند:
- استفاده از بطریهای نامرغوب و غیراستاندارد
- وارد شدن ترکیبات پُلیمری مورد استفاده در ساخت ظروف پلاستیکی PVC و PET به داخل آب که می‌تواند سرطان‌زا باشد. در دمای بالاتر ورود این مواد به داخل آب شدت بیشتری پیدا می‌کند و هرچه از زمان تولید محصول بیشتر گذشته باشد، میزان بیشتری از این مواد در آن حل خواهد شد. بنابراین در صورت نیاز به خرید آب معدنی توصیه می‌شود به زمان تولید و ترکیبات آن دقت کرده و آب معدنی را در محل مناسبی نگهداری کنید.
