- فهرست مطالب:
- ۱. انواع کنتور آب از نظر اندازه و یا محل کاربرد
- ۲. انواع کنتور آب بر اساس مکانیزم
- ۳. انواع کنتور آب از لحاظ روش اندازه‌گیری آب عبوری
- ۴. انواع کنتور آب با توجه به قطر اسمی
- ۵. انواع کنتور آب با توجه به جهت نصب
- ۶. انواع کنتور آب با توجه به محور توربین
- ۷. انواع کنتور آب با توجه به دمای محیط
- ۸. انواع کنتور آب از نظر تماس قطعات با آب عبوری
- ۹. تقسیم بندی کنتورهای آب بر اساس دقت عملکرد و کلاس کاری
۱. انواع کنتور آب از نظر اندازه و یا محل کاربرد
۱- کنتور آب خانگی (سایز پایین)
کنتور آب خانگی به کنتور آبی اطلاق می‌شود که در منزل کاربر یا در فضای باز برای اندازه‌گیری آب خانگی نصب شده است. قطر آن DN15~DN25 است که به عنوان کنتور آب با قطر کوچک نیز شناخته می‌شود.
۲- کنتور آب صنعتی (سایز بالا)
کنتور آب سایز بالا به عنوان یکی از ابزارهای بحرانی در صنایع و کشاورزی به‌کار می‌رود. این کنتورها، با اندازه‌گیری حجم عظیم آب، نقش مهمی در مدیریت منابع این حوزه‌ها ایفا می‌کنند. سایزهای این کنتورها بر حسب اینچ تعیین می‌شود، و به مراتب بزرگتر از کنتورهای استاندارد خانگی هستند. مکانیزم عملکردی آنها معمولاً بر پایه توربین یا فلومترهای فلنجی استوار است، که با حرکت اجزاء متحرک درون لوله، جریان آب را اندازه‌گیری و به دقت اطلاعات آن را ارائه می‌دهند. این داده‌ها سپس به سیستم‌های کنترل و نظارت ارسال می‌شوند، که امکان مدیریت بهینه منابع آب را فراهم می‌آورد. از این کنتورها در صنایعی نظیر پتروشیمی، نیروگاه‌ها، و همچنین در کشاورزی برای آبیاری مزارع و مصارف آب حیوانات استفاده می‌شود.
۲. انواع کنتور آب بر اساس مکانیزم
۱- کنتورهای آب مکانیکی
کنتور آب مکانیکی از رایجترین انواع کنتورهای آب در صنعت آب و فاضلاب کشورهای مختلف است. عملکرد اجزای این نوع کنتور بصورت مکانیکی است. پروانه یا پیستون با جریان آب به حرکت درمی‌آید و با انتقال حرکت از این قطعه و از طریق محور مرکزی به شمارنده میزان حجم آب مصرفی اندازه گیری می‌شود.
اجزای اصلی این کنتور از سه جز تشکیل شده است:
۱- بخش اندازه‌گیرنده
۲- بخش شمارنده
۳- بخش نمایش‌دهنده
۲- کنتورهای آب الکترومکانیکی (دیجیتال)
این کنتورها از نوع کنتورهای خشک بوده و دارای بخش اندازه‌گیرنده یا همان پروانه مکانیکی بوده و شمارنده و نمایشگر آن (صفحه نمایش LCD) به صورت الکترونیکی می‌باشد. حرکت بخش اندازه‌گیری (پروانه، پیمانه و …) توسط مدارهای الکترونیکی در بخش شمارنده مورد پردازش و اندازه‌گیری قرار می‌گیرد و داده‌ها به ال سی دی یا خروجی منتقل و نمایش داده می‌شود. شایان ذکر است کنتور آب دیجیتال امکان ارسال اطلاعات از طریق انواع فناوری‌ها از جمله GPRS، NB-IOT و … را دارد.
مزایای کنتورهای الکترومکانیکی نسبت به کنتورهای رایج مکانیکی
۱- بهبود پایداری دقت اندازه‌گیری در بلند مدت و افزایش طول عمرکنتور
۲- حذف استهلاک و خوردگی ناشی از درگیری چرخ‌دنده‌ها
۳- تشخیص و نمایش نشتی سمت مشترک
۴- تشخیص ترکیدگی سمت مشترک
۵- تشخیص یخ زدگی کنتور
۶- تشخیص جریان آب برگشتی از سمت مشترک به شبکه توزیع آب
۷- تشخیص میدان مغناطیسی
۸- تشخیص دست‌کاری و جابه‌جایی غیر مجاز کنتور
۹- مناسب برای تفکیک انشعابات مشترکین مجتمع‌های چند واحدی که دارای یک کنتور حجمی برای کل ساختمان می‌باشند.
۳- کنتورهای آب الکترونیکی
این نوع از کنتورها نیز عموماً از نوع کنتورهای سرعتی بوده و تمام مکانیزم آن از قطعات الکترونیکی تشکیل شده و هیچ المان اندازه‌گیری مکانیکی در آن تعبیه نشده است.
انواع کنتورهای الکترونیکی عبارتند از کنتورهای اولتراسونیک و کنتورهای الکترومغناطیسی.
کنتورهای آب اولتراسونیک
در این نوع از کنتورهای آب، با ارسال سیگنال فراصوت بین دو ترانسدیوسر، سرعت جریان آب اندازه‌گیری می‌شود. می‌دانید که سطح مقطع بدنه کنتور یک مقدار ثابت است؛ زمانی که سرعت آب مشخص شد، حجم آب عبوری از کنتور با دقت بالا محاسبه می‌شود. از طرف دیگر می‌دانیم که چگالی آب با دما تغییر می‌کند؛ به همین دلیل بیشتر کنتورهای آب اولتراسونیک می‌توانند دمای آب را اندازه گیری کنند و تاثیر آن را اعمال نمایند.
کنتور آب الکترومغناطیسی
کنتورهای الکترومغناطیسی یا فلومترهای مغناطیسی، سرعت آب را با استفاده از المان‌های اندازه‌گیری الکترومغناطیسی اندازه‌گیری می‌کنند. این کنتورها، همانند کنتورهای اولتراسونیک قادر به اندازه‌گیری جریان در هر دو جهت می‌باشند. کنتورهای مغناطیسی برای اندازه‌گیری آب خالص و تصفیه شده و همچنین فاضلاب‌ها نیز مناسب‌اند، زیرا هیچ المان یا تجهیز اندازه‌گیری مکانیکی در این کنتورها وجود ندارد که بروز مشکلاتی از جمله وجود سنگ‌ریزه‌های موجود در آب چاه‌ها/فاضلاب، در آن اختلال ایجاد کند.
۴- کنتورهای آب هوشمند
کنتورهای آب هوشمند به عنوان نمایانگری از پیشرفت فناوری در حوزه مدیریت منابع آب و بهره‌وری اجتماعی، ابزارهایی هوشمند و دیجیتال هستند که مصرف‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات آب را در مدیریت دقیق و بهینه مصرف آب یاری می‌نمایند. این کنتورها معمولاً از اجزای هوشمند و پیشرفته تشکیل شده‌اند که شامل واحدهای محاسبات الکترونیکی (ECU)، سنسورهای الکترونیکی مانند سنسورهای اولتراسونیک یا الکترومغناطیسی برای اندازه‌گیری دقیق جریان آب، و امکانات ارتباطی هوشمند برای انتقال داده‌های اندازه‌گیری به سیستم‌های مدیریت آب می‌باشد.
تکنولوژی اولتراسونیک یا الکترومغناطیسی که در این کنتورها به کار می‌روند، اندازه‌گیری دقیقی از میزان مصرف آب فراهم می‌کنند و از خطاهای مرتبط با کنتورهای مکانیکی جلوگیری می‌کنند. این کنتورها قابلیت اتصال به شبکه‌های هوشمند و انتقال داده‌ها به صورت دیجیتال را دارند، که به اپراتورها و مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد که به طور لحظه‌ای اطلاعات مربوط به مصرف آب را بررسی و کنترل کنند.
ویژگی‌های هوشمندی نظیر قابلیت کالیبراسیون دقیق، توانایی ارائه اطلاعات تحلیلی بر مبنای داده‌ها، و امکانات هوش مصنوعی، این کنتورها را به ابزاری حیاتی در مدیریت هوشمند منابع آب و کاهش هدررفت تبدیل کرده‌اند. از طریق استفاده از کنتورهای آب هوشمند، می‌توان به بهینه‌سازی مصرف آب، افزایش دوام منابع آب، و حفظ محیط زیست کمک کرد.
۳. انواع کنتور آب از لحاظ روش اندازه‌گیری آب عبوری
۱- کنتور آب سرعتی
این نوع کنتور در مسیر لوله بسته نصب می‌شود و یک قطعه متحرک دارد كه به طور مستقيم به وسيله شتاب جريان آب به حركت در می‌آيد. کنتور آب سرعتی، سرعت جریان آب را اندازه‌گیری می‌کند و سپس به حجم تبدیل می‌کند و میزان مصرف آب را محاسبه می‌کند. این کنتورها اغلب بنام سینگل جت و مولتی جت شناخته می‌شوند که بصورت زیر تعریف می‌شوند:
تك افشانه (سینگل جت):
اگر آب عبوری از كنتور از یك مجرا به سطوح توربین برخورد نماید كنتور تك افشانه‌ای نامیده می‌شود.
چند افشانه (مولتی جت):
اگر آب از چند مجرا به طور همزمان به سطوح توربین برخورد نماید چند افشانه‌ای نامیده می‌شود.
این کنتورها دارای چند فنجان متعدد هستند که هرکدام یک مسیر جت آب را ایجاد می‌کنند. با عبور آب از این جت‌ها، میزان حجم آب اندازه‌گیری می‌شود. این سیستم به دلیل ساختار پیچیده مولتی جت، در اندازه‌گیری مصرف آب با دقت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کنتور آب ترکیبی:
در برخی مواقع در مسیر انشعاب آب اختلاف مصرف لحظه‌ای بین حداقل و حداکثر حجم مصرفی آب وجود دارد. در این صورت کنتور با قطر بزرگ قادر به اندازه‌گیری دقیق مصرف آب جزئی نیست. بنابراین ترکیبی از یک کنتور سایز کوچک برای اندازه‌گیری حجم پایین آب و یک کنتور توربینی برای اندازه‌گیری حجم بالای آب در مسیر انشعاب قرار می‌گیرد. در
مسیر جریان آب بین دو کنتور یک شیر خودکار جهت تغییر مسیر آب به سمت کنتور مناسب بر حسب بده ورودی، قرار داده می‌شود.
کنتور آب توربینی (ولتمن):
کنتورهای آب توربینی به عنوان ابزارهای اندازه‌گیری جریان آب در سیستم‌های مختلف به ویژه در صنعت، کشاورزی، و تأمین آب شهری بسیار حائز اهمیت هستند. این کنتورها با استفاده از توربین‌هایی که درون بدنه آنها قرار دارد، قدرت گرفته و توانایی اندازه‌گیری دقیق حجم جریان آب را دارند. بدنه آنها معمولاً از جنس چدن خاکستری یا داکتیل ساخته می‌شود که در مقابل شرایط محیطی متنوع و خوردگی مقاومت داشته باشند. المان‌های توربینی در داخل این کنتورها معمولاً از موادی مانند پلاستیک یا آلیاژهای فلزی غیرخورنده تولید می‌شوند، که باعث افزایش دوام و عمر مفید این تجهیزات می‌شود.
۲- کنتور آب حجمی
مناسب مجرای بسته آب است و دارای محفظه‌ی با حجم مشخص و دقیق است که داخل آن یک مکانیسم قرار دارد. محفظه کنتور با حرکت مکانیسم، بطور متوالی با آب پر و خالی می‌شود. تعداد حجم آب عبوری شمارش می‌شود و در نمایشگر نشان داده می‌شود که مشخص کننده حجم کل آب است. محفظه‌ها می‌توانند شکل‌ها و مکانیسم‌های مختلفی مانند پیستون‌ها، دیافراگم‌ها، دیسک‌های nutating یا پیستون‌های نوسانی داشته باشند. نام دیگر کنتورهای آب حجمی، کنتورهای جابجایی مثبت است.
انواع رایج کنتور آب حجمی:
- نوع پیستونی دوار
- نوع دیسکی
کنتور آب پیستونی:
کنتور آب پیستونی از یک پیستون (سیلندر حرکتی) برای اندازه‌گیری حجم آب استفاده می‌کند. وقتی آب از سیلندر عبور می‌کند، پیستون حرکت کرده و حجم آب اندازه‌گیری می‌شود. این نوع کنتورها به دلیل ساختار ساده و قابل اعتماد خود، در برخی از مواقع مانند مصارف خانگی یا کاربردهای کم حجم استفاده می‌شوند.
مزایا و معایب کنتورهای آب حجمی
کنتورهای حجمی آب نسبت به انواع دیگر مانند کنتورهای سرعتی مزایای متعددی دارند. برخی از این مزایا عبارتند از:
- کنتورهای حجمی آب، مقدار واقعی آب مصرفی را بدون توجه به تغییرات فشار یا دمای منبع آب اندازه‌گیری می‌کنند.
- کنتورهای حجمی آب به دلیل داشتن اندازه و شکل اتصال استاندارد با انواع لوله‌ها و اتصالات سازگار هستند.
- کنتورهای حجمی آب در اندازه‌گیری مقدار آب مصرفی دقت بیشتری دارند، زیرا با توجه به سهولت جابجایی جزء تشخیص دهند داخل محفظه کنتور، کمترین مقدار آب می‌تواند از شکاف بین آن عبور کند و قابل اندازه‌گیری باشد.
با این حال، کنتورهای حجمی آب دارای معایبی نیز هستند، از جمله:
- به دلیل داشتن اجزای پیچیده‌تری نسبت به انواع دیگر قیمت بیشتری دارند و به مواد بیشتری نیاز دارند.
- دارای بازه اندازه‌گیری محدودی هستند زیرا کنتورهای آب حجمی نمی‌توانند دبی بسیار کم یا بسیار زیاد را تحمل کنند.
- املاح موجود در آب ممکن است باعث گیر کردن مکانیزم داخلی این کنتورها شود و در عملکرد آنها اختلال ایجاد شود. به همین دلیل بهتر است کنتورهای آب حجمی در مسیر آبهای تمیز و با سختی کم نصب شوند.
۴. انواع کنتور آب با توجه به قطر اسمی
۱- کنتورهای آب با قطر کوچک
۲- کنتورهای آب با قطر بزرگ
کنتور آبی با قطر اسمی بیش از ۵۰ میلی‌متر را کنتور آب با قطر بزرگ می‌نامند.
این دو نوع کنتور آب را گاهی به ترتیب کنتورهای آب شهری و کنتورهای آب صنعتی نیز می‌نامند.
اندازه اسمی: شاخص عددی قطر دهانه ورودی و خروجی کنتور می‌باشد که به منظور انطباق آن با دیگر تجهیزات متصل به کنتور و بالعکس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵. انواع کنتور آب با توجه به جهت نصب
۱- کنتورهای آب نصب افقی
۲- کنتورهای آب نصب عمودی
به کنتورهایی اطلاق می‌شود که جهت جریان آب در آنها عمود بر صفحه افقی در هنگام نصب باشد. بر روی صفحه این کنتورها، علامت “V” برای نشان دادن نصب عمودی استفاده می‌شود. این نوع کنتورها با جهت نصب عمودی خود، برای مواقعی که فضای افقی محدود است یا نصب افقی امکان‌پذیر نیست، مناسب هستند.
توجه: کنتورهای آب سرعتی الزاما باید افقی نصب شوند و هرگونه انحراف در محور افقی باعث کاهش دقت عملکرد کنتور می‌شود. اما کنتورهای حجمی آب را می‌توان در هر موقعیتی بدون تأثیر بر دقت نصب کرد.
۶. انواع کنتور آب با توجه به محور توربین
۱- کنتورهای آب توربینی افقی (Horizontal Turbine Meters):
در این نوع کنتورها، محور چرخش توربین در جهت افقی و در امتداد مسیر حرکت آب است. جریان آب از طریق لوله به توربین وارد شده و با چرخش توربین، حجم آب اندازه‌گیری می‌شود.
این نوع کنتورها در سایزهای بالا (حجیم) برای اندازه‌گیری جریان آب در سیستم‌های کشاورزی و صنعتی استفاده می‌شوند.
۲- کنتورهای آب توربینی عمودی (Vertical Turbine Meters):
در این نوع کنتورها، محور چرخش توربین در جهت عمود بر مسیر حرکت آب است. آب از بالا به توربین وارد می‌شود و با چرخش توربین، حجم آب را اندازه‌گیری می‌کند.
این کنتورها برای اندازه‌گیری جریان آب در سایزهای پایین (کنتورهای خانگی) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۷. انواع کنتور آب با توجه به دمای محیط
۱- کنتور آب سرد:
۱- کنتور آب گرم:
کنتور آب با دمای حد پایین متوسط ۳۰ درجه سانتی‌گراد و حد بالای ۹۰ درجه سانتی گراد یا ۱۳۰ درجه سانتی گراد یا ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد.
الزامات هر کشور کمی متفاوت است و حد بالای کنتور آب سرد در برخی کشورها می‌تواند به ۵۰ درجه سانتی‌گراد برسد.
۸. انواع کنتور آب از نظر تماس قطعات با آب عبوری
۱- کنتور تر
اگر تمام سه بخش مکانیزم کنتور با آب در تماس باشد آن را كنتور تر می‌نامند.
۲- کنتور نیمه خشک
۳- کنتور خشک
اگر شمارنده (ساعت) و انتقال دهنده (گیربکس) با آب در تماس نباشد آن را کنتور خشک می‌نامند. در کنتورهای خشک حرکت پروانه به وسیله دو آهنربا و از طریق جریان مغناطیسی به مبدل و شمارنده منتقل می‌شود.
مقایسه مزایا و معایب کنتور خشک و نیمه خشک:
- کنتور خشک طول عمر بیشتری نسبت به کنتور نیمه خشک دارد، زیرا اجزای عملکردی آن (شمارنده و انتقال دهنده) با آب تماس ندارند و در نتیجه آسیب‌پذیری آن به رطوبت، سختی و املاح آب کمتر است.
- کنتور خشک با توجه به عدم تماس آب با شمارنده و انتقال دهنده، نسبت به کنتور نیمه خشک در برابر یخ‌زدگی آسیب پذیری کمتری دارد.
- به علت جریان مغناطیسی موجود در کنتورهای آب خشک، ممکن است میدان مغناطیسی محیط خارجی در عملکرد این کنتورها اختلال ایجاد کند.
۹. تقسیم بندی کنتورهای آب بر اساس دقت عملکرد و کلاس کاری
۱- کنتور کلاس A (دقت کم):
کنتورهای این دسته دارای دقت کم در اندازه‌گیری جریان هیدرولیکی هستند و دامنه کارکردشان بین ۶۰ تا ۱۵۰ لیتر بر ساعت متغیر است. این بدان معناست که این کنتور در صورت گذر دهی حداقل ۶۰ لیتر و حداکثر ۱۵۰ لیتر آب در یک ساعت، با یک خطای مورد قبول نتیجه قرائت صحیح را نشان می‌دهد.
۲- کنتور کلاس B (دقت متوسط):
این گونه کنتورها دارای دقت متوسط در اندازه‌گیری جریان هیدرولیکی هستند و دامنه کارکردشان بین ۳۰ تا ۱۲۰ لیتر بر ساعت متغیر است.
۳- کنتور کلاس C (دقت خوب):
کنتورهای این دسته دارای دقت خوبی در اندازه‌گیری جریان هیدرولیکی هستند و دامنه کارکردشان بین ۱۵ تا ۲۲٫۵ لیتر بر ساعت متغیر است. بیشتر کنتورهای خانگی از این نوع هستند.
۴- کنتور کلاس D (دقت بسیار خوب):
کنتورهای این دسته دارای دقت بسیار خوب در اندازه‌گیری جریان هیدرولیکی هستند و دامنه کارکردشان بین ۱۱٫۲۵ تا ۱۷٫۲۵ لیتر بر ساعت متغیر است
در این مقاله انواع کنتورهای آب را در دسته‌بندی‌های مختلف معرفی و بررسی کرده‌ایم. با توجه به نقش کنتورهای آب در مدیریت مصرف آب و جلوگیری از اتلاف آب، انتخاب کنتور آب باید متناسب با نوع مصرف، مکان استفاده، حجم آب عبوری و شاخص‌های دیگر انجام گیرید. بنابراین مطالب این مقاله راهنمای مفیدی برای انتخاب بهتر کنتور آب مناسب است.
