- فهرست مطالب:
- کنتور آب چیست؟
- انواع کنتور آب از نظر کاربرد مصرفی
- ویژگی‌های کنتور آب خانگی
- کاربردهای کنتور آب
- نقش تولید کنندگان کنتور آب در مدیریت مصرف آب
- نحوه انتخاب کنتور آب
- کنتور آب چگونه کار می‌کند؟
- نحوه عملکرد کنتور آب مکانیکی
- چگونه کنتور آب را بخوانیم؟
- پیچ تنظیم کالیبراسیون کنتور آب چیست؟
- نحوه عملکرد کنتور آب دیجیتال
۱. کنتور آب چیست؟
کنتور آب (Water Meter) وسیله‌ای است که برای اندازه‌گیری مقدار آبی که از یک مسیر بسته (لوله) عبور می‌کند. به عبارتی دیگر وسیله‌ای برای بدست آوردن مقدار آب مصرفی است. کنتورهای آب به عنوان وسیله‌ی اصلی در مدیریت مصرف آب در خانه‌ها و آپارتمان‌ها به شمار می‌آیند. مصرف آب در ساختمان‌ها از جمله مواردی است که نه تنها نیاز به کنترل دقیق و مدیریت صحیح دارد بلکه می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست کمک کند. در ایران و اکثر کشورهای جهان از کنتور آب برای اندازه‌گیری میزان آب مصرفی یک ساختمان مسکونی یا تجاری استفاده می‌شود که از طریق شبکه توزیع و سیستم انشعاب آب ساختمان، آب تصفیه شده را به مشترکین یا همان مصرف‌کنندگان می‌رساند.
کنتور آب دقیقاً در نقطه ورودی آب به ساختمان نصب شده و در حوزه مسئولیت شرکت آب و فاضلاب هر شهر می‌باشد که زیر نظر وزارت نیرو فعالیت می‌نماید. بنابراین این دستگاه‌ها نه تنها به مصرف‌کنندگان کمک می‌کنند تا مصرف آب خود را کنترل کنند بلکه به ارائه داده‌های اساسی به سازمان‌های توزیع آب و انرژی نیز کمک می‌کنند.
وظیفه شرکت‌های آب و فاضلاب این است که پس از ایجاد انشعاب آب برای شهروندان، کنتورهای آب را قرائت کنند، اما به مشترکین توصیه می‌شود که برای اطمینان از دقیق بودن صورت‌حساب‌های خود (قبض آب)، بهتر است گاهاً کنتورهای آب خود را قرائت کنند.
در برخی از کنتورهای آب، میزان آب مصرفی به طور مستقیم و در بعضی از انواع دیگر پس از اندازه‌گیری دبی و سرعت، میزان آن محاسبه شده و به نمایش گذاشته می‌شود.
در اینجا، ما به بررسی کنتور آب خانگی و کاربردهای آنها خواهیم پرداخت و نقش آن را در مدیریت بهینه مصرف آب بررسی می‌کنیم.
کنتور آب طلایه
۲. انواع کنتور آب از نظر کاربرد مصرفی
همانطور که گفتیم، کنتورهای آب دستگاه‌هایی هستند که میزان مصرف آب را اندازه‌گیری می‌کنند. این دستگاه‌ها از مکانیزم‌ها و حسگرهای مختلفی برای اندازه‌گیری آب استفاده می‌کنند و اطلاعات را به صورت دیجیتال یا آنالوگ ذخیره می‌کنند. کنتورهای آب از نظر کاربرد مصرفی معمولاً به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- کنتور آب خانگی: این نوع کنتور برای اندازه‌گیری میزان آب مصرفی در خانه‌ها و واحدهای مسکونی طراحی شده است.
- کنتور آب صنعتی و تجاری: این دستگاه برای استفاده در صنایع، اماکن تجاری و عمومی طراحی شده است. کنتورهای آب صنعتی قادر به اندازه‌گیری مصرف آب در مقیاس بزرگتر هستند و به مصرف کنندگان کمک می‌کنند تا مصرف آب را بهینه‌تر مدیریت کنند.
بیشتر بخوانید: پیشنهاد می‌کنیم مقاله مرتبط با عنوان انواع کنتور آب در ۹ تقسیم‌بندی مختلف را مطالعه کنید.
۳. ویژگی‌های کنتور آب خانگی
- اندازه‌گیری دقیق: این کنتورها به دقت مصرف آب را اندازه‌گیری می‌کنند تا کاربران اطلاع دقیقی از مقدار مصرف خود داشته باشند. همانطور که گفته شد در منابع آب به حجم عبوری از یک مقطع مشخص در یک بازه زمانی مشخص دِبی یا میزان آبدهی می‌گویند. میزان مصرف آب بسته به استانداردهای هر کشور برحسب واحدهای مختلف اندازه‌گیری می‌شود. در اکثر کشورها از جمله ایران، مصرف آب برحسب لیتر یا متر مکعب (m3) در ساعت اندازه‌گیری می‌شود.
- نمایش اطلاعات: بسیاری از کنتورها دارای نمایشگر هستند که به کاربران این امکان را می‌دهند تا مصرف آب را در زمان واقعی مشاهده کنند.
- قابلیت ذخیره داده: برخی از کنتورها اطلاعات مصرف آب را ذخیره می‌کنند تا کاربران بتوانند الگوی مصرف خود را بررسی کنند و به بهبود مدیریت آب خود بپردازند.
۴. کاربردهای کنتور آب
- کنترل مصرف: با داشتن اطلاعات دقیق از مصرف آب، کاربران می‌توانند مصرف خود را کنترل کنند و از هدررفت آب جلوگیری کنند.
- کاهش هدررفت آب: اگر مصرف آب به طور ناگهانی افزایش یابد، ممکن است نشتی یا ترکیدگی در سیستم لولهکشی وجود داشته باشد. کنتورهای آب به کشف این نشتی‌ها کمک می‌کنند و با تشخیص به موقع آن می‌توان از هدررفت آب جلوگیری کرد.
- مدیریت زمانی دستگاه‌ها: برخی از کنتورهای آب قابلیت تنظیم زمان‌بندی مصرف آب توسط دستگاه‌های مختلف را دارند. این امکان به کاربران این اجازه را می‌دهد که زمان روشن بودن دستگاه‌ها را محدود کنند.
- مدیریت هزینه‌ها: مصرف‌کنندگان می‌توانند با استفاده از کنتورهای آب داده‌های مصرف خود را پیگیری کرده و قیمت آب را محاسبه کنند. در صورت بالا بودن میزان مصرف می‌توانند مصرف آب را کنترل کنند. با کاهش مصرف آب، هزینه‌های آب و فاضلاب نیز کاهش می‌یابد، که به تناسب در هزینه‌های ماهانه خانوار تاثیر می‌گذارد.
۵. نقش تولیدکنندگان کنتور آب در مدیریت مصرف آب
تولید کنندگان کنتورهای آب نقش بسیار مهمی در ارتقاء بهره‌وری مصرف آب و کاهش هدررفت آب دارند. تولید کنتور آب با کیفیت به کاربران امکان اندازه‌گیری دقیق مصرف آب و کنترل آن را می‌دهد.
- توسعه فناوری: تولیدکنندگان باید به دنبال توسعه فناوری‌های جدیدی باشند که دقت اندازه‌گیری را افزایش دهند و امکانات جدیدی ارائه دهند.
- توسعه نرم‌افزار: از جایی که اغلب کنتورهای آب جدید دارای نرم‌افزارهای مدیریتی هستند، توسعه نرم‌افزارهای کاربردی و ساده برای مدیریت آب مصرفی بسیار حائز اهمیت است.
- تعامل با مشتریان: ارتقاء کیفیت خدمات به مشتریان و ارائه آموزش‌های لازم در مورد استفاده بهینه از کنتورها از دیگر وظایف تولید کنندگان است.
۶. نحوه انتخاب کنتور آب
- توان اندازه‌گیری: قبل از انتخاب کنتور، باید مصرف آب مورد نیاز خود را برآورد کنید. سپس طبق نیاز برآورد شده، کنتور با توان اندازه‌گیری مناسب انتخاب کنید.
- دقت اندازه‌گیری: کنتورها دارای دقت‌های مختلفی هستند. برای مصارف خانگی عموماً کنتورهای با دقت بالا مناسب هستند.
- نوع کنتور: کنتورهای آب از جنبه‌های گوناگون مانند موارد مصرف، روشهای اندازه‌گیری آب عبوری، تکنولوژی آنها و … به انواع مختلف تقسیم می‌شوند. بسته به نیاز و کاربرد، می‌توانید نوع مناسب را انتخاب کنید.
- فناوری‌های کنتور: برخی کنتورها از فناوری‌هایی برخور دارند که امکانات مفیدی را برای مصرف‌کنندگان فراهم می‌کنند. مثلا کنتورهای آب هوشمند با قابلیت قرائت از راه دور، مدیریت قطع و وصل آب از راه دور، کاهش تلفات آب… بستر استفاده بهینه از منابع آب را فراهم کرده است.
- قیمت و مارک: جهت انتخاب مناسب مقایسه قیمت و انتخاب مارک معتبری که کنتور آب با کیفیت ارائه می‌دهد، مهم است.
بیشتر بخوانید: برای آشنایی با کنتورهای هوشمند سهاب اینجا کلیک کنید.
۷. کنتور آب چگونه کار می‌کند؟
برای درک بهتر نحوه عملکرد کنتور آب ابتدا بایستی با اجزاء و بخش‌های اصلی یک کنتور آشنا شویم.
قطعات کنتور آب خانگی عبارتند از: بدنه کنتور، پیچ تنظیم کالیبراسیون، صفحه ساعت، طوقه دور ساعت، شیشه صفحه ساعت، در صفحه ساعت، مکانیسم، پروانه، کاسه پروانه با حوضچه پروانه، واشر لاستیکی، واشر لغزان، صافی نشیمنگاه، کاسه تزریق مکانیسم.
کنتور آب معمولاً دارای یک مخزن کروی شکل است و در داخل مخزن آن یک پروانه چهار تیغه قرار دارد که به وسیله اجزای کوچکتر به یک نمایشگر متصل است. آب از یک طرف کنتور وارد مخزن می‌شود و تیغه‌ها را به چرخش درمی‌آورد. در اثر چرخش تیغه‌های پروانه، عددهای نمایشگر کنتور تغییر می‌کند که به معنی میزان عبور آب است.
۸. نحوه عملکرد کنتور آب مکانیکی:
- صافی ورودی: آب از شیر ورودی وارد کنتور می‌شود. اینجا صافی‌های ورودی جلوی ورود ذرات معلق به کنتور را می‌گیرند تا از خرابی دستگاه جلوگیری شود.
- کالیبراسیون: این قسمت کنتور تنظیماتی دارد که به تناسب با نیازهای خاص منزل یا مکان مسکونی تنظیم می‌شود. این تنظیمات معمولاً توسط تکنسین‌های تخصصی انجام می‌شوند.
- شیر خروج: آب پس از اندازه‌گیری ورودی به سمت شیر خروجی کنتور جاری می‌شود و به خط آب مصرفی خانه می‌رسد.
- پروانه و صافی پروانه: پروانه یک قطعه متحرک در داخل کنتور است که عبور جریان آب به دور آن، تعداد چرخش دیسکهای شمارنده را مشخص می‌کند. صافی پروانه نیز از ورود ذرات معلق دیگری به پروانه جلوگیری می‌کند.
- واشر: واشر‌ها در داخل کنتورهای مکانیکی به عنوان یک مهره موثر عمل می‌کنند تا میزان جریان آب و تأثیر ترتیب قرار گرفتن دیسک‌ها را کنترل کنند.
بیشتر بخوانید: پرای آشنایی بیشتر مقاله کنتور آب مکانیکی و ویژگی‌های آن را مطالعه کنید.
ویژگی‌های کنتور آب مکانیکی:
- اندازه‌گیری دقیق حجم آب مصرفی
- تنظیم کالیبراسیون به تناسب نیازهای مصرف کننده
- حفاظت از دستگاه در برابر ذرات معلق با صافی‌های ورودی و پروانه
۹. چگونه کنتور آب را بخوانیم؟
نحوه قرائت کنتور آب بطور صحیح سوال خیلی افراد است مخصوصا در مواقعی که هنگام مراجعه مامور آبفا مالک حضور ندارد و مجبور می‌شود عدد کنتور آب را بخواند و برای آبفا ارسال نماید. از طرفی خواندن کنتور آب خانگی کمک می‌کند کاربران مقدار مصرف آب خود را بدانند و نسب به ماه‌های گذشته مقایسه کنند در نتیجه بتوانند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و از هدر رفتن آب اجتناب کنند.
مکانیزم کنتورهای آب مکانیکی یک ابزار اندازه‌گیری است که از چندین جز تشکیل شده است. برای خواندن صحیح کنتور آب از نوع مکانیکی باید با این اجزا و کاربرد هر یک و مفاهیم مربوط به آنها آشنا باشید.
عقربه: روی کنتور ۴ عقربه قرمز رنگ در دایره مندرج بین ارقام ۰ تا ۹ قرار دارد که با عبور آب از کنتور عقربه‌ها شروع به حرکت می‌کنند.
شمارنده: مانند کیلومتر شمار خودرو مقدار آب مصرفی را به صورت یک عدد ۵ رقمی بر حسب مترمکعب m3 نمایش می‌دهد.
اعداد نمایش داده شده توسط عقربه‌های قرمز رنگ از سمت راست خوانده می‌شود. در کنار هر عقربه یک رقم اعشاری است که در زیر تعریف کرده‌ایم:
- عقربه با علامت X0.1: عقربه قرمز روی هر عددی قرار گیرد برابر آن عدد ضربدر ۰.۱ متر مکعب است. مثلا اگر عقربه روی عدد ۹ قرار گیرد برابر ۰.۹ متر مکعب است. هر دور چرخش کامل این عقربه بیانگر یک متر مکعب آب عبور کرده از کنتور می‌باشد.
عقربه با علامت X0.01: عقربه قرمز روی هر عددی قرار گیرد برابر آن عدد ضربدر ۰.۰۱ متر مکعب است. مثلا اگر عقربه روی عدد ۸ قرار گیرد برابر ۰.۰۸ متر مکعب است. هر دور چرخش کامل این عقربه باعث حرکت عقربه X0.1 به اندازه یک متر مکعب می‌شود.- عقربه با علامت X0.001: عقربه قرمز روی هر عددی قرار گیرد برابر آن عدد ضربدر ۰.۰۰۱ متر مکعب است. مثلا اگر عقربه روی عدد ۴ قرار گیرد برابر ۰.۰۰۴ متر مکعب است. هر دور چرخش کامل این عقربه باعث حرکت عقربه X0.01 به اندازه یک متر مکعب می‌شود.
- عقربه با علامت X0.0001: عقربه قرمز روی هر عددی قرار گیرد برابر آن عدد ضربدر ۰.۰۰۰۱ متر مکعب است. مثلا اگر عقربه روی عدد ۷ قرار گیرد برابر ۰.۰۰۰۷ متر مکعب است. هر دور چرخش کامل این عقربه باعث حرکت عقربه X0.001 به اندازه یک متر مکعب می‌شود.
نکته: اگر عقربه بین دو عدد قرار گیرد باید کمترین رقم عددی را در نظر بگیریم. مثلا اگر بین ۲ و ۳ است، عدد ۲ را در نظر می‌گیریم. یک چرخه کامل عقربه‌ها که باعث حرکت رقم در عقربه سمت راست می‌شود، باعث می‌شود در شمارنده عدد سمت راست یک رقم افزایش یابد. این عدد بین ۰ تا ۹ تغییر می‌کند و بعد از کامل شدن چرخه، عدد سمت راست شمارنده صفر شده و به عدد بعد یک رقم اضافه می‌شود که آن هم بین ۰ تا ۹ تغییر می‌کند. ارقام شمارنده به همین ترتیب افزایش می‌یابند و عدد نمایش داده شده نهایی بیانگر میزان مصرف آب بر حسب مترمکعب است.
۱۰. پیچ تنظیم کالیبراسیون کنتور آب چیست؟
پیچ تنظیم کالیبراسیون کنتور آب، پیچ کوچکی است که برای تنظیم دقت اندازه‌گیری کنتور استفاده می‌شود. این پیچ معمولاً در زیر درب کنتور یا در قسمت پشتی آن قرار دارد. با چرخاندن این پیچ، می‌توان سطح مقطع روزنه بای‌پس را تغییر داد و به طبع آن کنتور را تنظیم کرد و به این ترتیب، دقت اندازه‌گیری را افزایش داد.
مکان دقیق پیچ تنظیم کالیبراسیون:
مکان دقیق پیچ تنظیم کالیبراسیون به نوع کنتور آب بستگی دارد. در برخی از کنتورها، این پیچ در زیر درب کنتور قرار دارد و برای دسترسی به آن باید درب را باز کرد. در برخی دیگر مثل کنتورهای آب طلایه، پیچ تنظیم روی بدنه کنتور قرار گرفته است که این پیچ پلمب می‌گردد و فقط توسط شرکت تولیدکننده و شرکت‌های آبفا قابل تغییر یا تنظیم است.
نحوه کالیبراسیون (کالیبره کردن) کنتور آب
مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۲-۱۹۱۹۱ INSO تمامی کنتورهای آب آشامیدنی تولیدی باید تحت آزمون تعیین خطای نشاندهی قرار گیرند. برای این منظور کنتورهای آب تحت دبی‌های Q1, Q2, Q3 مورد سنجش قرار گرفته و خطای نشاندهی آنها تعیین می‌گردد.
محدوده مجاز خطا برای دبی Q2, Q3 برابر %۲± و برای Q1 برابر %۵± است. اگر خطای نشاندهی کنتوری در دبی‌های بیان شده خارج از محدوده تعیین شده باشد؛ با تغییر در سطح مقطع روزنه بای‌پس توسط پیچ تنظیم، تلاش می‌گردد تا خطا در محدوده مجاز قرار گیرد. این فرآیند در واقع همان کالیبراسیون کنتور آب نامیده می‌شود.
مراحل تست دستی (روش stop-start-stop)
- روی هر خط تست ۱۲ کنتور بسته می‌شود.
- فرآیند هواگیری در مسیر لوله‌ها و کنتورها انجام می‌شود.
- دبی بر اساس زمان و حجم عبور آب، تنظیم می‌گردد.
- پس از تنظیم دبی، شارش آب (جریان عبور آب را شارش می‌گویند) متوقف می‌گردد.
- اعداد نمایش داده شده در صفحه ساعت کنتور آب قرائت شده و ترازو صفر می‌شود.
- شارش آب برقرار شده و پس از عبور حجم مشخصی آب، مجدد شارش متوقف می‌گردد.
- مجدد کنتور قرائت می‌گردد و از اختلاف قرائت اول و دوم و مقدار نمایش داده شده توسط ترازو، خطای نشاندهی کنتور تعیین می‌گردد.
- همین فرآیند برای هر سه دبی تکرار می‌گردد.
- در صورت نیاز و تشخیص اپراتور، پیچ تنظیم کالیبراسیون با ابزار مخصوص تنظیم می‌شود. در غیر اینصورت کنتور جهت تعیین تکلیف از خط تست خارج می‌شود.
مراحل تست سریع Fast test (flay start-stop)
- روی هر خط تست ۱۲ کنتور بسته می‌شود.
- فرآیند هواگیری در مسیر لوله‌ها و کنتورها بصورت اتوماتیک انجام می‌شود.
- تنظیم دبی توسط دستگاه انجام می‌گیرد.
- نمونه برداری اولیه و ثانویه توسط سنسور نوری از کنتورها توسط دستگاه، بدون توقف جریان آب (روش flay start-stop)
- تعیین خطای نشاندهی کنتور با توجه به حجم آب عبوری توسط دستگاه انجام می‌شود.
- همین فرآیند برای هر سه دبی تکرار می‌گردد.
- در صورت نیاز و تشخیص اپراتور، پیچ تنظیم کالیبراسیون با ابزار مخصوص تنظیم می‌شود. در غیر اینصورت کنتور جهت تعیین تکلیف از خط تست خارج می‌گردد (یا به عنوان کنتور معیوب معدوم می‌شود یا به عنوان محصول نهایی برای بسته بندی و فروش ارسال می‌شود.
۱۱. نحوه عملکرد کنتور آب دیجیتال:
- صافی ورودی: همانند کنتورهای مکانیکی، کنتورهای دیجیتال نیز دارای صافی‌های ورودی هستند تا ورود ذرات معلق به دستگاه را متوقف کنند.
- کالیبراسیون: کنتورهای دیجیتال دارای یک بخش الکترونیکی هستند که میزان تنظیم کالیبراسیون را انجام می‌دهد. این تنظیمات می‌توانند به راحتی توسط کاربر تغییر داده شوند.
- بخش مکانیکی: در داخل کنتور دیجیتال همچنان اجزای مکانیکی وجود دارد که جریان آب را کنترل می‌کنند. این بخش مکانیکی با دقت آب را اندازه‌گیری می‌کند.
- صفحه نمایش: این کنتورها به صفحه نمایش دیجیتال مجهز هستند که مصرف آب را به صورت دقیق نمایش می‌دهد. این صفحه نمایش ممکن است دارای اطلاعات اضافی مانند تاریخ و زمان نیز باشد.
- قاب: قاب کنتور دیجیتال جهت حفاظت از اجزای داخلی و صفحه نمایش الکترونیکی استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: برای آشنایی بیشتر مقاله کنتور آب دیجیتال را مطالعه کنید.
ویژگی‌های کنتور آب دیجیتال
- اندازه‌گیری دقیق حجم آب مصرفی با دقت بالا
- تنظیم و کالیبراسیون آسان توسط کاربر
- نمایش دقیق مصرف آب در صفحه نمایش دیجیتال
- ذخیره اطلاعات مصرف آب و ارائه آن به کاربران برای مدیریت بهتر مصرف
کنتور آب نقش مهمی در مدیریت مصرف آب در خانه‌ها و آپارتمان‌ها ایفا می‌کند. انتخاب درست کنتور و بهره‌گیری از اطلاعات آن به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا بهینه‌تر از منابع آب استفاده کنند و به مدیران آب اطلاعات مفیدی برای مدیریت منابع آب ارائه دهند.
تولید کنندگان نیز نقش مهمی در ارتقاء این فناوری‌ها دارند و باید در توسعه مداوم و بهبود کنتورها مشغول به کار باشند تا بهره‌وری مصرف آب را افزایش دهند. بنابراین، انتخاب کنتور آب با دقت و آگاهی از نیازها و قابلیت‌ها مهم است.
